اقتصاد به زبان ساده(شاخص کل بورس و قیمت نفت برنت)

بررسی همبستگی شاخص کل بورس و قیمت نفت برنت

همبستگی بین شاخص کل بورس ایران و قیمت نفت برنت یکی از موضوعات کلیدی در تحلیل بازارهای مالی ایران است. این ارتباط به دلیل وابستگی اقتصاد ایران به درآمدهای نفتی و تأثیر مستقیم آن بر بازار سرمایه اهمیت زیادی دارد. در این مطلب، به بررسی این همبستگی، دلایل آن و تأثیرات احتمالی نوسانات قیمت نفت بر شاخص کل بورس تهران می‌پردازیم.

۱. مفهوم همبستگی و نحوه اندازه‌گیری آن

همبستگی (Correlation) به میزان ارتباط بین دو متغیر گفته می‌شود. مقدار همبستگی عددی بین -۱ تا +۱ است:
+1  (همبستگی مثبت کامل): افزایش یک متغیر باعث افزایش متغیر دیگر می‌شود.
   0  )بدون همبستگی): تغییرات یک متغیر تأثیری بر متغیر دیگر ندارد.
- 1  (همبستگی منفی کامل): افزایش یک متغیر باعث کاهش متغیر دیگر می‌شود.

برای محاسبه همبستگی بین شاخص کل بورس ایران و قیمت نفت برنت معمولاً از ضریب همبستگی پیرسون (Pearson Correlation Coefficient) استفاده می‌شود.

۲. چرا قیمت نفت بر بورس ایران تأثیر دارد؟

۱. درآمدهای ارزی و تأمین بودجه دولت
بخش عمده‌ای از بودجه دولت ایران وابسته به درآمدهای نفتی است. افزایش قیمت نفت باعث افزایش درآمدهای ارزی و بهبود تراز تجاری کشور می‌شود که به طور غیرمستقیم بر بازار سرمایه تأثیر مثبت دارد.

۲. تأثیر بر صنایع وابسته به نفت و پتروشیمی
بخش بزرگی از بورس تهران شامل شرکت‌های پتروشیمی، پالایشی و فلزات اساسی است که به قیمت جهانی نفت وابسته هستند. افزایش قیمت نفت معمولاً باعث رشد سودآوری این صنایع شده و در نتیجه شاخص بورس را بالا می‌برد.

۳. نرخ ارز و تأثیر بر بازار سرمایه
افزایش قیمت نفت معمولاً به تقویت ذخایر ارزی کشور و کاهش فشار بر نرخ ارز منجر می‌شود. اگرچه کاهش نرخ ارز ممکن است بر صادرات‌محورها (پتروشیمی و فولاد) فشار وارد کند، اما از طرفی باعث کاهش هزینه واردات مواد اولیه برای برخی صنایع می‌شود.

۴. سیاست‌های کلان اقتصادی و تورم
افزایش قیمت نفت می‌تواند باعث افزایش هزینه‌های تولید و در نتیجه افزایش تورم شود که در نهایت روی بازدهی واقعی بازار سرمایه تأثیر می‌گذارد.

۳. بررسی آماری همبستگی شاخص کل و قیمت نفت برنت

مطالعات گذشته نشان داده‌اند که همبستگی شاخص کل بورس تهران و قیمت نفت برنت معمولاً مثبت اما نه خیلی قوی است. در دوره‌هایی که قیمت نفت به شدت نوسان داشته، تأثیر آن بر بورس ایران نیز بیشتر بوده است.

به عنوان مثال:
 دوره ۱۳۹۷-۱۳۹۹: افزایش قیمت نفت همزمان با افزایش شاخص کل بود.
 دوره ۱۳۹۴-۱۳۹۵: سقوط قیمت نفت باعث کاهش شاخص بورس شد.
 سال ۱۴۰۰ به بعد: نوسانات نفت تأثیرگذاری کمتری بر شاخص کل داشته است، زیرا عوامل دیگری مانند تحریم‌ها، نرخ ارز، سیاست‌های داخلی و نقدینگی نیز به شدت بر بورس اثرگذار بوده‌اند.

4. عوامل کاهش یا افزایش همبستگی

عواملی که همبستگی را تقویت می‌کنند:

• افزایش سهم صنایع نفتی و پتروشیمی در بورس.
• وابستگی بالای بودجه دولت به نفت.
• نبود منابع جایگزین برای تأمین درآمدهای ارزی.

عواملی که همبستگی را کاهش می‌دهند:

• افزایش تنوع صنایع در بورس (مثلاً رشد شرکت‌های فناوری و دانش‌بنیان).
• سیاست‌های کنترل قیمت ارز توسط دولت.
• تأثیرات شدید نقدینگی و سیاست‌های پولی بر بورس.

.5 آیا می‌توان از قیمت نفت برای پیش‌بینی بورس استفاده کرد؟

در بلندمدت: قیمت نفت یکی از متغیرهای مهم در تحلیل روند کلی بازار است، اما تنها عامل تعیین‌کننده نیست.
 در کوتاه‌مدت: تأثیر قیمت نفت بر شاخص بورس می‌تواند با تأخیر و همراه با عوامل دیگر (مانند نرخ ارز، سیاست‌های پولی و وضعیت جهانی) ظاهر شود.
 راهکار: ترکیب تحلیل قیمت نفت با سایر متغیرهای اقتصادی مانند نقدینگی، سیاست‌های دولتی، و وضعیت صنایع داخلی می‌تواند دید بهتری برای پیش‌بینی روند بورس ارائه دهد.

جمع‌بندی و نتیجه‌گیری

شاخص کل بورس تهران و قیمت نفت برنت معمولاً همبستگی مثبت دارند، اما این رابطه همیشه ثابت نیست و در برخی دوره‌ها تحت تأثیر سایر عوامل اقتصادی ضعیف‌تر یا قوی‌تر می‌شود.
 شرکت‌های پالایشی، پتروشیمی و فلزات اساسی بیشترین تأثیر را از قیمت نفت می‌گیرند، در حالی که برخی صنایع دیگر مانند بانک‌ها و فناوری تأثیر کمتری دارند.
 تحلیل‌گران نباید فقط به قیمت نفت توجه کنند، بلکه باید سایر متغیرهای اقتصادی مانند نرخ ارز، سیاست‌های پولی و نقدینگی را نیز در نظر بگیرند.