قرارداد آتی کالا چیست؟

بازار معاملات آتی کالا  یکی از بازارهای مشتقه بورس کالا می‌باشد که در آن معامله گران به معامله قرار دادهای آتی کالاهای مشخص شده می‌پردازند. قراردادهای آتی، یکی از قراردادهای پرکاربرد در بورس‌های کالایی محسوب می‌شود که از سال ۱۳۸۷  در بورس کالای ایران مورد استفاده قرار گرفته است. این قرارداد به این صورت است که فروشنده متعهد می‌شود در سررسید معینی در آینده، مقدار مشخصی از کالا را به قیمتی معلوم به فروش برساند. در مقابل، خریدار نیز متعهد می‌شود آن کالا را با همان مشخصات خریداری کند؛ در قرارداد آتی برای تضمین انجام تعهد، خریدار و فروشنده مبلغی را نزد اتاق پایاپای بورس کالا قرار می‌دهند که وجه تضمین نامیده می‌شود.
*برای مثال: تولیدکننده زعفران متعهد می گردد سه ماه بعد در قالب قرارداد آتی، 100 گرم زعفران را به قیمتی گرمی 10.000 تومان به طرف مقابل بفروشد و در مقابل طرف دیگر قرارداد متعهد می شود آن کالا را با قیمت توافق شده مطابق با مشخصات قرارداد در سررسید خریداری نماید.
 

از محصولاتی که در این بازار عرضه می‌شود می‌توان به زعفران نگین، زعفران پوشال، زیره سبز و پسته اشاره کرد.

مزایای قراداد‌های آتی

1- پوشش ریسک

چنانچه قیمت قرارداد آتی برابر، کمتر و یا بیشتر از قیمت نقدی در سرسید باشد، ریسک قمت با تحویل دارایی پایه یا تسویه نقدی به قیمت روز پوشش داده می‌شود.

2- وجود اهرم مالی

اهرم مالی: عبارت است از تغییر چند برابر در سود یا زیان در اثر نوسانات کوچک در قیمت دارایی پایه. در واقع خاصیت اهرمی معاملات آتی به معامل هگر این اجازه را م یدهد که با پرداخت بخشی از ارزش قرارداد (حدود 10 % الی 20 % ارزش قرارداد معادل وجه تضمین اولیه)، بتواند کل موضوع مورد معامله را معامله نماید و با پذیرش ریسک بیشتر بازدهی بیشتری کسب نماید.

3- تضمین اجرای تعهدات

اتاق پایاپای به عنوان پشتوانه قابل اطمینان در زمان انعقاد قرارداد طرفین معامله را ملزم می نماید درصدی از ارزش معامله را به عنوان وجه تضمین قرارداد به حساب عملیاتی (حساب در اختیار بورس) واریز نمایند. این اقدام منجر به کاهش ریسک اعتباری یا ریسک نکول تا سطح قابل توجهی در سررسید قرارداد می شود.

4- کشف نرخ منصفانه

با عقد قرارداد آتی در بازار مشتقه، نرخ رقابتی و شفاف برای دارایی پایه از تقابل عرضه و تقاضا در شرایط توزیع متقارن اطلاعات در بستر معاملاتی بورس کالای ایران کشف می‌شود.

5- استانداردسازی کالا

مشخصات و ویژگی هایی برای پذیرش محصول در انبار، توسط بورس کالای ایران تعیین می شود که براساس استاندارد ملی ایران و نظر فعالان بازار کالای مربوطه می باشد.

6- معافیت مالیاتی

به تصریح تبصره (1) ماده (۷) قانون توسعه ابزارها و نهادهای مالی، تمامی درآمدهای حاصل از سرمایه گذاری، نقل و انتقال، صدور و یا ابطال این اوراق از پرداخت مالیات بر درآمد و مالیات بر ارزش افزوده معاف هستند.

7- هزینه پایین معاملات

معاملات قراردادهای آتی نسبت به معاملات نقدی به دلایل عدم نیاز به مالکیت کالا در زمان عقد قرارداد، عدم نیاز به انبارداری، کارمزد پایین معاملات و .... از هزینه کمتری برخوردار است.

8- امکان خروج از قرارداد در طول دوره معاملات (قبل از سررسید)

افرادی که اقدام به عقد قراردادهای آتی (خرید یا فروش) می‌کنند، می‌توانند قبل از سررسید و وارد شدن به دوره تحویل، قرارداد را به شخص دیگر با اخذ موقعیت معکوس واگذار نمایند. فلذا یکی از مزیت های قرارداد آتی برای معامله گران آن، عدم نیاز به انبارداری و نقل و انتقال کالا است.

9- نقدشوندگی بالای معاملات

نقدشوندگی به این موضوع اشاره دارد که فرد بتواند به سرعت یک دارایی را بدون ایجاد تغییرات قابل ملاحظه در بازار خرید و فروش نماید. قراردادهای آتی نیز از این ویژگی برخوردار می باشد و معامله گران می توانند قراردادهای آتی را به دلیل عدم نیاز به مالکیت کالا، وجود بازار نقدی قوی برای دارایی پایه، استاندارد بودن مشخصات قرارداد و هزینه پایین معاملات در کمترین زمان و با حداقل هزینه معامله نمایند.

10- امکان کسب سود از نوسانات منفی و مثبت قیمت دارایی پایه

برخلاف سایر بازارها که می توان تنها از سیر صعودی قیمت ها سود کسب کرد، معامله گران قراردادهای آتی در بازار مشتقه با اخذ موقعیت تعهدی فروش قرارداد آتی می توانند از سیر نزولی یا کاهشی قیمت ها نیز سود کسب کنند.
مثال: اگر شخصی پیش بینی کند که در آینده قیمت کالا به عنوان دارایی پایه کاهش خواهد یافت، آنگاه سرمایه گذاران به فروش قرارداد آتی در سررسید مشخص با قیمتی که الان برای کالا تعیین می کنند، متعهد می شوند و از کاهش قیمت کالا در آینده، سود کسب می نمایند.